სოიო - ეს არის სრულფასოვანი მცენარეული ცილა. იგი შეიცავს ყველა აუცილებელ ამინომჟავებს - ყველა სახის ცილოვანი სტრუქტურის წარმოებისთვის საჭირო საშენ მასალას, რაც ჩვენს ორგანიზმს სჭირდება. სოიო შეიცავს მცირე რაოდენობით ნაჯერ ცხიმებს და არ შეიცავს ქოლესტერინს (მხოლოდ ცხოველებს შეუძლიათ ქოლესტერინის გამომუშავება).
თქვენს რაციონში სოიოს პროდუქტების დამატებამ შეიძლება გაზარდოს ისეთი ვიტამინების მოხმარება, როგორიცაა ფოლიუმის მჟავა და K ვიტამინი, და ისეთი მინერალებისა, როგორიცაა კალციუმი, თუთია და რკინა. გარდა ამისა, ცილა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს კუნთოვანი მასის ზრდაზე და შენარჩუნებაზე.
სასარგებლო ცხიმოვანი მჟავები ომეგა -3 (EPA და DHA) გვხვდება მხოლოდ თევზის რამდენიმე სახეობაში (ორაგული, სკუმბრია), თხილში, თესლში, ავოკადოში და მცენარეული ზეთებში. ისინი ინარჩუნებენ ოპტიმალურ არტერიულ წნევას და სისხლში ტრიგლიცერიდების დონეს, ასევე აუცილებელნი არიან გულსისხლძარღვთა სისტემის ჯანმრთელობისთვის. აგრეთვე EPA და DHA მნიშვნელოვანია თავის ტვინის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის.
ნახშირწყლებზე საუბრისას, წარმოგვიდგება სახამებლის შემცველი საკვები - ატრია, პური, ბრინჯი, კარტოფილი.
სინამდვილეში, ეს არის ასევე ხილი, ბოსტნეული, სრულმარცვლოვანი ბურღულეული, პარკოსნები, რომლებიც არა მხოლოდ ჩვენი სხეულის ენერგიის ძირითადი წყაროა, არამედ შეიცავენ ვიტამინებსა და მინერალებს, უჯრედისს და ანტიოქსიდანტებს.
უჯრედისი არა მხოლოდ საჭმლის მონელების კომფორტს უწყობს ხელს, არამედ იძლევა დანაყრების შეგრძნებას, რაც აუცილებელია შიმშილის კონტროლისთვის. საშუალოდ ადამიანისთვის აუცილებელია დღეში 25-30 გრამი უჯრედისი, მაგრამ სინამდვილეში ადამიანების უმეტესობა მხოლოდ 10 გრამს მოიხმარს დღეღამეში.
ფიტონუტრიენტები წარმოადგენენ ბუნებრივ მცენარეულ ნაერთებს, რომლებიც ხილს, ბოსტნეულს, ბალახეულს, სანელებელებს და ზოგიერთ სრულმარცვლოვან ბურღულეულს ლამაზ ფერს აძლევს.
თითოეული ფიტონუტრიენტი თამაშობს თავის როლს, მაგალითად გვეხმარება ბაქტერიებისგან დაცვაში. ბევრი ფიტონუტრიენტი მოქმედებს როგორც ანტიოქსიდანტი, ეს ხელს უწყობს უჯრედების და ქსოვილების დაცვას დაზიანებისგან, რასაც ადგილი აქვს ნორმალური ყოველდღიური ნივთიერებათა ცვლის პროცესში.
ვიტამინები და მინერალები - ეს ის მიკრონუტრიენტებია, რომელთა მიღება ყოველდღე უნდა მოხდეს, რადგან მათ უმეტესობას ჩვენი ორგანიზმი არ გამოიმუშავებს. საერთოდ ვიტამინების როლი ასობით ქიმიური რეაქციის წამოწყებაშია - კერძოდ, ენერგეტიკული მეტაბოლიზმი, ლიპიდების დაშლა.
ჩვენი სხეულის დაახლოებით 15% შედგება ცილებისგან*, რომლებიც თავის მხრივ შედგებიან ამინომჟავებისგან. ზოგიერთი ამინომჟავა სინთეზირდება ორგანიზმში, ზოგი, რომელსაც შეუცვლელი ეწოდება, მხოლოდ საკვებიდან მიიღება. ცხოველური წარმოშობის ცილა შეიცავს ყველა შეუცვლელ ამინომჟავას, მაშინ როცა მცენარეული ცილების უმეტესობას (სოიოს გარდა) არ გააჩნია საკმარისი რაოდენობით ერთი ან რამდენიმე შეუცვლელი ამინომჟავა**.
*Heymsfield SB et al. Multi-component molecular-level body composition reference methods: evolving concepts and future directions.
Obes Rev. 2015 Apr;16(4):282-94.
**Hughes GJ, et al. Protein digestibility-corrected amino acid scores (PDCAAS) for soy protein isolates and concentrate: criteria
for evaluation. J Agric Food Chem. 2011 Dec 14;59(23):12707-12
კოფეინს შეუძლია გააუმჯობესოს ყურადღების კონცენტრაცია, მაგრამ მხოლოდ მას ნუ დაეყრდნობით - საკვების მიღების გამოტოვება, დაუბალანსებელი კვება და გაუწყლოვანება ასევე მნიშვნელოვნად მოქმედებს ჩვენს გონებრივ ენერგიაზე. ასევე, საკმარისი ძილი და დასვენება ამ ბალანსის შემადგენელი ნაწილია. თუ კოფეინიანი სასმელების მიღება ღამის ძილს ხელს უშლის, გონივრული იქნება მათი რაოდენობის შემცირება ან მიღება მხოლოდ დღის პირველ ნახევარში.
ჩვენი სხეული დაახლოებით 60% წყალია და წყლის ბალანსის შენარჩუნება როგორც შიგნით, ისე გარეთ დაგეხმარებათ, რომ თავს კარგად გრძნობდეთ და კარგადაც გამოიყურებოდეთ. დალიეთ დღეში 2.5 ლიტრამდე წყალი, გაითვალისწინეთ შემდეგი მარტივი რჩევები:
საშუალოდ, ზრდასრულებს დღეში 7-დან 9 საათამდე უნდა ეძინოს. ურთიერთკავშირი ძილის ხარისხსა და ზედმეტ წონას შორის შეიძლება იყოს ორმხრივი: არასაკმარისი ძილი იწვევს წონის მატებას, ხოლო ჭარბცხიმიანობა იწვევს ძილის დარღვევას1,2. კვლევამ აჩვენა, რომ ძილის უკმარისობამ გამოიწვია დღეში 385 დამატებითი კილოკალორიის მიღება3.
რჩევები ძილის ხარისხის გასაუმჯობესებლად:
სტრესი იწვევს ნერვული სისტემის დაუყოვნებლივ რეაქციას* - გულისცემა და არტერიული წნევა იმატებს, სტიმულირდება საოფლე ჯირკვლები და დროებით იგრძნობა ენერგიის მოზღვავება. სტრესის დროს თავს გადაღლილად გრძნობთ და ასევე ის მოქმედებს ძილის ხარისხზე**. სტრესი, ცირკადული რიტმები და ჩვენი იმუნიტეტი ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია. ჯანსაღი კვება, ძილი და ბუნებრივ ცირკადულ რიტმებთან სინქრონიზაცია - კარგი განწყობის მნიშვნელოვანი საფუძველია.
რჩევები სტრესის მართვისთვის:
თქვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში ფიზიკური აქტივობის რაოდენობის გაზრდა ოპტიმალური გზაა ჯანმრთელი მომავლისკენ. სიძლიერის, ანაერობული შესაძლებლობების და სახსრების მოქნილობის პიკური მაჩვენებელი შეინიშნება საღამოსკენ, როდესაც სხეულის ტემპერატურა მაქსიმალურია1,3, ხოლო საღამოს საათებში ძალისა და გამძლეობის ასამაღლებელმა ერთობლივმა ვარჯიშმა შეიძლება გამოიწვიოს კუნთოვანი მასის უფრო მკვეთრი მატება ვიდრე დილის საათებში2. გარდა ამისა, კვლევები აჩვენებენ, რომ საუკეთესო შედეგები მაშინ მიიღწევა, როდესაც ვარჯიში დაგეგმილია1.
რჩევა:
ხშირად დღის მეორე ნახევარში გვიჩნდება მომატებული ძილის სურვილი - კვლევები აჩვენებენ, რომ მცირდება გონებრივი შრომის უნარიანობა1 და შრომის ნაყოფიერება სადილის შემდეგ2. ზოგიერთი კვლევა ასევე აჩვენებს, რომ სადილის დროს ნახშირწყლებით მდიდარი საკვების მიიღებისას ენერგიის დაცემა უფრო მკვეთრად იგრძნობა3.
სასარგებლო რჩევები:
ჩვენს სხეულში ბევრი ფიზიოლოგიური და ნუტრიციოლოგიური პროცესი ემორჩილება სადღეღამისო ციკლებს. ბოლოდროინდელმა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ საკვების მიღების დრო მოქმედებს წონის კონტროლის ეფექტურობაზე. ადამიანები, რომლებიც სადილობდნენ 15:00-მდე, მიაღწიეს წონის კლების ბევრად უკეთეს შედეგებს, ვიდრე ისინი ვინც სადილობდნენ უფრო გვიან*.
6 საშუალება ბიოლოგიური საათის ოპტიმიზაციისთვის: